Farklı iklim bölgelerine sahip olan ülkemizin özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde örtüaltı sebzeciliği yoğun olarak yapılmaktadır. Sonlarda yetiştirilen en önemli sebzeler domates, hıyar, biber, patlıcan, kavun ve kabaktır.

Bu dersimizde siz üreticilerimize daha fazla gelir getirecek olan örtüaltı sebzeciliğini tanıtarak bazı önemli sebzelerin yetiştirme tekniğini aktarmaya çalışacağız.

Bundan böyle kış mevsimi boyunca sebze üretimine devam edeceğiz.

Unutmayalım ki Seracılık; Bilgi, Sermaye ve Çalışma gerektiren bir yetiştirme sistemidir.

ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİ NEDİR?

Dış iklim faktörlerinin etkisini kaldırarak, gerekli özel çevre koşullarının yaratılması ile alçak ve yüksek sistemler içinde yapılan sebze, meyve ve süs bitkileri yetiştiriciliğine genel anlamda “ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİ” denmektedir. Bu sistemler için de cam ya da plastikle örtülü yüksek yapılar “SERA” olarak adlandırılmaktadır.

Şekil 1. Bir cam seranın genel görünümü.

ÜLKEMİZİN DURUMU

Ülkemizde seracılık 1940’lı yıllarda Antalya’da başlamış ve bugün Samandağı’ndan Yalova’ya kadar kıyılarımız boyunca yaygınlık kazanmıştır. İlk yıllarda yavaş gelişmesine rağmen büyük tüketim merkezlerine kolay ve çabuk ulaşımın sağlanması ve örtü materyali olarak plastiğin kullanılması ile hızlanan örtüaltı üretimimiz 1970’li yıllarda en yüksek düzeye ulaşmıştır. öte yandan kıyılardan uzaklaştıkça iklimin uygun olduğu vadilerde ve sıcak su kaynakları bulunan yörelerimizde örtüaltı tarımı doğanın sağladığı avantajlar ile gün geçtikçe kendini gösteren daha bilinçli bir işletmecilik ile büyük ilerlemeler kaydetmektedir.

Şekil 2. Modern bir seranın görünümü.

300.000 DEKAR SERA

Başlangıçta Akdeniz bölgesinde yoğunlaşan örtüaltı yetiştiriciliği, son yıllarda Çukurova’da alçak ve yüksek plastik tüneller şeklinde yaygınlaşmaya başlamış örtülü alanlarımız bugün 300.000 dekarın üzerine çıkmıştır.

FAZLA ÜRÜN FAZLA GELİR

örtüaltı yetiştiriciliği diğer tarım kolları arasında, yüksek tesis ve işletme giderleri gerektiren, daha fazla teknik bilgi ve beceri ile, sürekli ve daha çok uğraşı isteyen bir işletme biçimidir. Ancak; açık tarla ziraatine nazaran 5-6 kat daha fazla ürün getirir ve bunun karşılığında 8-10 kat daha fazla gelir elde edilir.

BÜTÜN SEBZELER SERADA YETİŞTİRİLEBİLİR

Bugün örtüaltı yetiştiriciliğinde (biberde çok az olmak üzere) tamamı F1 hibrit sebze tohumları kullanılmakta Ekim ayından itibaren (tarla ürünü çıkıncaya kadar) her türlü sebzeyi cam ve plastik seralarda üretmek mümkün olmaktadır.

İLK SIRADA DOMATES GELİR

örtüaltı, yetiştiriciliğinde üretimde birinci sırayı domates alır. Bunu hıyar, biber, patlıcan, kavun, kabak ve karpuz takip eder. Ancak, Çukurova yöresinde alçak plastik tünellerde karpuz üretimi hakimdir.

ÜRETİM ÜÇ DöNEMDE YAPILIR

– Sonbahar dönemi,

– Kış (tek mahsül) dönemi,

– İlkbahar dönemi

Plastik seralarda yalda iki mahsul yetiştirilmesi ısıtma masraflarından kaçınmak açısından uygundur. Ancak, cam seralarda genellikle Tek Mahsul yetiştiriciliği yapılır.

BAŞARI SİZE BAĞLIDIR

örtüaltı yetiştiriciliğinde üretimin ilk halkasını uygun toprak hazırlığı teşkil eder. Doğru çeşit seçimi ve ucuz’ bir ısıtma ile teknik bilgi ve beceri bu üretim kolunu ancak cazip hale getirir. Aksi halde tesis masrafları çok yüksek olan bu sektörde beklenen gelişme sürdürülemez.

Şimdi beraberce seralarımızda yoğun yetiştiriciliği yapılan önemli sebzelerimizin yetiştirme tekniklerini ayrı ayrı ele alalım.

ÖRTÜALTI DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİ

Ülkemiz örtüaltı tarımında yoğun olarak yetiştirilen en önemli sebze türüdür. Ülkemiz seralarının % 50’sinde domates yetiştirilir.

UYGUN ÇEŞIT, UYGUN DöNEM

Cam ve plastik seralarda başarılı bir domates yetiştiriciliği için öncelikle çeşit ve yetiştirme zamanın iyi seçilmesi gerekir.

Yetiştirme döneminde uygun kuvvetli gelişen yüksek verimli, kaliteli, hastalıklara dayanıklı, raf ömrü uzun olan çeşitleri tercih etmeliyiz.

TOHUM EKİMİ

Domatesin uygun ekim tarihleri yetiştirme ortamına ve bölgeye göre değişmektedir.

– Sonbahar döneminde Temmuz-Ağustos’un ilk haftası

– Tek mahsul döneminde Eylül ortası Ekim’in ilk haftası

– İlkbahar döneminde Kasım sonu-Aralığın ilk haftasında tohum ekimi yapılır.

EN UYGUN FİDE HARCI

2 kısım çiftlik gübresi + 2 kısım orman toprağı + 1 kısım dere kumu

veya

4 kısım Çiftlik gübresi + 2 kısım bahçe toprağı + 1 kısım dere kumu

şeklinde hazırlanır.

Bu oranlarda hazırlanan harç tüm sebzelerin fide yetiştiriciliğinde de kullanılabilir. Harç; kullanılmadan önce mutlaka ilaçlanmalıdır.

KASALARA TOHUM EKILİR

8-10 cm derinliğinde 40×60 cm genişliğindeki kasalara harç doldurulur. Her kasaya 4-5 gram tohum gelecek şekilde ekim yapılır ve tohumların üzeri 1.5 cm harç ile örtülür. Bolca sulanır. Gerekirse üzerleri çimlenme başlayıncaya kadar cam veya plastik ile kapatılır, 5- 10 gün içinde çimlenen tohumlar mutlaka şaşırtılmalıdır.

ŞAŞIRTMA GEREKİR

Domates fidelerinin kotiledon yaprakları (ilk çıkan karşılıklı iki yaprak) tam olarak açılıp, yere paralel duruma gelince plastik torba veya kutulara şaşırtılır. Şaşırtmayı yaparken fideleri kotiledon yapraklarından tutmak gerekir. Şaşırtma akşam üstü havanın serinlediği saatlerde yapılır. Gerekli tüm bakım işlerinden sonra fideler ortalama 3 hafta sonra dikime hazır hale gelir. Dikim zamanı fazla geciktirilmemelidir. 4-6 yapraklı fideler dikime hazırdır.

FİDE DİKİMİ NASIL YAPILIR?

Fide yetiştirilirken bir yandan da serada dikim hazırlıkları, gerekli temel gübreleme ve ilaçlama işleri yapılır.

Dikim kuzey-güney yönünde çift sıralı yapılır. Böylece bitkiler ışıktan en iyi şekilde faydalanır ve meyveler daha erken olgunlaşır.

DİKİM MESAFELERİ FARKLIDIR

– Dikim mesafesi; – çift ürün yetiştiriciliğinde 90x50x40 cm

– tek ürün yetiştiriciliğinde 100x50x45 cm olmalıdır.

Dikim öncesi fide torbaları sulanır ve böylece torbadan kolayca çıkarılan topraklı fideler yukarıdaki ölçülerde dikilir. Gerekli su ve çapa işleminden sonra her bitki ayrı ayrı ipe alınır.

Gerekli gübre, toprak ve yaprak analizine göre uygulanmalıdır.

BUDAMA YAPILMALI

Budama koltuk alma, yaprak alma ve sürgün alma şeklinde yapılır. Yaşlı, hastalıklı ve fizyolojik olarak hayatiyetini kaybetmiş yapraklar alınır. Böylece ışıklanma ve havalanma kolaylaşır.

TEPE ALIMI

Çift ürün yetiştiriciliğinde meyvelerin çabuk olgunlaşması ve kaliteli olması için tepe alımı yapılır. Bırakılmak istenen salkımın 2 yaprak üzerinden tepe alınır.

Şekil 3. Domates üretilen seranın görünümü.

TOZLANMAYA YARDIMCI OLALIM!

Tozlanma ve döllenmeye yardımcı olmak için ya hergün saat 10.00- 15.00 arası, bitkileri sallamak gerekir, yada vibratör ile her çiçek salkımına tek tek dokunulur.

VERİM

Hasat tohum ekiminde 4-5 ay sonra başlar. Hasat zamanı pazar uzaklığına göre saptanır ve olgunluğa yakın meyveler hasat edilir. Verim çeşide göre değişir. Genelde 13-25 ton arasıdır.

Şekil 4. Serada yetiştirilen bir domates çeşidi.

DİKKAT!

2-3 yılda bir toprağın 30-40 cm altındaki pulluk tabanını kırınız. Her türlü bilgi için ilgili tarım kuruluşlarına başvurmaktan kaçınmayınız.

ÖRTÜALTI BİBER YETİŞTİRİCİLİĞİ

Ülkemiz biber ekim alanı ve üretim miktarı açısından dünya ülkeleri arasında ön sıralarda yer almaktadır.

Toplam sera sebzeciliği içinde biber yetiştiriciliğinin yapıldığı kısım yaklaşık % 15’lik alanı kapsamaktadır.

BİBER YÜKSEK GELİR SAĞLAR

Ülkemizde örtüaltı biber yetiştiriciliği üreticiye de iyi gelir sağlamaktadır. Bunun sonucunda özellikle batı ve güney sahil şeridinde yayılma göstermektedir. Akdeniz kıyı şeridinde Antalya’nın Demre, Finike ve Kumluca ile İçel’in Kazanlı üretim sahalarında yoğun sera biber yetiştiriciliği vardır.

KIŞ VE İLKBAHAR DöNEMİ UYGUNDUR

örtüaltı biber tarımı genelde tek ürün ve ilkbahar ürünü şeklinde yapılmakla beraber, domatesin sonbaharda virustan fazla derecede zarar görüyor olması nedeniyle bazı çiftçilerimiz tarafından sonbahar ürününde de biber yetiştirilmektedir.

TOHUMA DİKKAT

Seralarımızda populasyon niteliğinde,ve tescil edilmemiş.yöre.sel tohumluklar kullanılmakta iken, son yıllarda örtüaltı tarımı için tescil edilmiş veya üretim izni almış çeşitler dikilmeye başlamıştır.

Ayrıca, seralarımız için gerekli biber tohumluğunun çok düşük bir miktarı hibrit tohumla karşılanmaktadır.

İYİ ÇEŞİT SEÇİNİZ

Biber yetiştiriciliğinde başarıya ulaşmanın ilk şartı yetiştirme dönemi için uygun çeşidin seçimi, bunu takiben sağlıklı fide yetiştirmektir.

İYİ BİR HARÇ HAZIRLAYIN

Tohum ekimi yapılacak harç ile fide yetiştiriciliği yapılacak harcın çok iyi hazırlanması mümkün olduğu kadar mantari hastalıklardan ari ve besin maddelerince zengin olması gerekir. Domates için hazırlanan harcın aynısı kullanılır.

TOHUM EKİMİ

Biber tohumları yine kasalara sırayla ekilir ve üzerleri harç ile kapatılır. Bolca sulanır. Çimlenme tamamlanıncaya kadar yeterli rutubet sağlanmalıdır. Sulama biber tohumlarının çimlenmesinde çok önemlidir. Ancak aşırı rutubetten kaçınılmalıdır.

ŞAŞIRTMA YiNE TORBALARA

Tohum çimlendikten sonra kotiledon yaprakları tam iriliğine ulaşmalı ve birinci gerçek yaprak görüldüğünde bitki zararlandırılmadan harç dolu keselere, saksılara veya diğer fide yetiştirme ortamlarına şaşırtılmalıdır.

FİDE DİKİMİ

Fideler seradaki asıl yerlerine dikilmeden önce sera içerisinde gerekli toprak hazırlığı özenli bir şekilde yapılmalıdır.

Yetiştirilen pişkin fideler günün sıcak saatleri dışında seraya dikilmelidir. Böylece fidelerin tutma oranı artırılır.

DİKİM MESAFELERİ DEĞİŞİR

Tek sıra dikiminde 70×30 cm veya 80×30 cm.

Çift sıra dikimde 30×65-90 cm ve 30×50-100 cm mesafelerle dikim yapılır. Dekara 4500-5000 fide dikilmelidir.

KöK BOĞAZINA DİKKAT

Seralarda büyük ürün kaybına neden olan kökboğazı yanıklığı hastalığına karşı, biber bitkisinin kökboğazının sulama suyu ile temas etmemesine özen gösterilmelidir.

Eğer damla sulama yapılmıyorsa, boğaz doldurma işlemi yapılarak sulama arkları açılabilir.

BİBER’DE ASKIYA ALINIR!

Bitkiler büyüdükçe yanlara yatmaması için ya domates gibi askıya alınır, ya da her iki tarafından geçirilen tel ile destek sağlanmalıdır.

İYİ GÖZLEM YAPMALISINIZ!

Bitkiler gelişim dönemi boyunca yakından izlenmeli ve hastalık- zararlı mücadelesine özen gösterilmelidir. özellikle nemli ortamlarda Botrytis, kuru havalarda da külleme hastalıklarına dikkat edilmelidir.

HASAT ZAMANINDA YAPILMALI

Biberin hasat olgunluğu çeşit ve bölge şartlarına göre değişir. Biber uygun büyüklüğü aldığında hasat edilmelidir. Çok körpe iken toplanırsa yola dayanımı azalır. Fazla geç toplamakta kalite özelliklerinin düşmesine neden olur. Bir dekar seradan 3-5 ton verim elde edilir.

Şekll 5. Serada biber üretimi.

ÖRTÜALTI PATLICAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Anavatanı Hindistan olan Patlıcan sıcağı seven bir bitkidir. Serada yoğun üretimi yapılan sebzelerden domates, biber ve hıyardan sonra 4. sırada yer alır. Fazla sıcaklık istemesi nedeniyle ısıtmasız seralarda üretimi yapılmazken son yıllarda yeni çeşitlerin ülkemize girmesi örtü altında patlıcan üretiminin artmasına neden olmuştur.

İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ NASIL?

Patlıcanın istediği en uygun sıcaklık 25-30°C dir. Gece sıcaklığı 15°C nin altında ise meyve tutumu görülmez. Bu şartlarda döllenmeyi sağlamak için bitki büyüme düzenleyicilerine ihtiyaç gösterir. Düşük sıcaklıklarda gelişme yavaşlar ve 0°C’de bitki donmaya başlar.

Toprak isteği bakımından fazla seçici olmamasına rağmen, turfandacılık için, sıcak, drenajı iyi, kuvvetli, pH değeri 6-7 olan topraklar idealdir.

Işığıda çok seven patlıcan için ışık şiddeti ve ışıklanma süresi önemlidir. 14-16 saatlik uzun günleri sever. Patlıcan kısa günlerde zayıf gelişir.

FİDE UZUN SÜREDE YETİŞİR

örtüaltı yetiştiriciliğinde fide yetiştirmenin çok önemli bir yeri vardır. Patlıcan fideleri diğer sebze fidelerine göre daha uzun yetişme dönemi gösterir. Ayrıca, fide yetiştirme her dönem ve farklı örtü tipleri için önemli farklılıklar göstermektedir.

ÖNCE FİDE HARCI HAZIRLAYALIM

Çiftçilerimiz genel olarak toprak ile bol miktarda çiftlik gübresi karıştırarak kompost yaparlar. lyi bir kompost aşağıdaki malzemelerle hazırlanır.

– İyi yanmış (ihtimar etmiş) çiftlik gübresi

– Orman veya bahçe toprağının üst kısmı

– Dişli pirinç iriliğinde kum,

Üç malzemenin karışma oranı toprağın kalitesine göre ve yetiştirme dönemine göre değişebilir.

Tek mahsul yetiştiriciliği için; 1 kısım çiftlik gübresi + 1 kısım orman toprağı,

İlkbahar yetiştiriciliği için; 4 kısım çiftlik gübresi + 2 kısım orman toprağı + 1 kısım kum karıştırılır.

TOHUM EKİMİ

örtü altında yetiştiriciliği yapılan patlıcan çeşitleri ithal hibrit çeşitler olduğu için pahalıdır. Bu nedenle, tohum zayiatı verilmeden sağlıklı fideler elde edilmelidir. tohum ekimi, uygun sıcaklıkta elle serpme olarak yapılabildiği gibi sıraya da yapılabilir. m2 ye 2-4 gram tohum ekilir.

NE ZAMAN EKELİM

– Tek ürün yetiştiriciliğinde tohum Ağustos başına

– Çift ekim yetiştiriciliğinde Ekim-Aralık aylarında ekilir.

Tohum ekiminden sonra üzeri 0,5 cm kalınlığında elenmiş harçla örtülmelidir. Çıkıştan itibaren bitkiler direkt güneş altında tutulmamalı tedrici olarak alıştırılmalıdır. Kotiledon yapraklarının tâm olarak teşekkül edip ortasından ilk hakiki yaprağın görülmesi şaşırtma zamanının geldiğini gösterir.

ŞAŞIRTMA DİKKAT İSTER

Şaşırtma 15×15 cm boyutundaki naylon torbalara yapılır. Şaşırtılan bitkiler hassas olduğu için 2-3 gün direkt güneş ışığından korunmalıdır. Fide torbaları fidelerin yaprakları birbirine değmeyecek sıklıkta yerleştirilmeli yada sonradan seyreltilmelidir. İyi bir fidenin büyümesine devamlı müsaade edilmeli taze pişkin halde, eni boyu eşit ve çiçek tomurcuğu oluşmuş olmalıdır.

FİDE DİKİMİ

Seraya dikim 100x60x50 cm veya 80x50x50 cm ölçülerle;

tek üründe – ısıtılan seralarda Eylül ayında

– ısıtılmayan seralarda Ekim ayında yapılır.

İlkbahar yetiştiriciliğinde ise; Şubat ayı ortasında yapılır.

ÖNEMLİ BAKIM İŞLERİ!

Patlıcan da serada askıya alınmalıdır. Ancak patlıcanların 3-4 gövdeli büyümesine izin verilir. Bu nedenle her gövde ayrı ayrı askıya alınır.

Yine yaprak, dal ve sürgün budaması yapılır. 3-4 ana gövde dışındaki tüm sürgünler kesilir. Yan sürgünlerin bir meyve ve bir yaprak sonrası ucu alınır.

şekil 6. Serada patlıcan üretimi.

VERİM

Patlıcan – Ağustos ayında tohum ekiminden sonra yaklaşık 3 ay sonra hasata gelir.

– Ekim ayında yapılan ekimde ise hasat 5-6 ay sonra başlar. Normal iriliğe gelen meyvalar hasat edilir. Bitki başına verim 3- 3,5 kg dır.

ÖRTÜALTI HIYAR YETİŞTİRİCİLİĞİ

Hıyar seralarda yetiştirilen en önemli sebzelerden biridir. Sera alanlarının % 18’inde hıyar üretimi yapılmaktadır. En fazla ilkbahar döneminde olmak üzere tek mahsul ve sonbahar dönemlerinde de önemli seviyede yetiştirilir.

HIYAR NE ISTER?

– Hıyar besin maddelerince zengin kaba yapılı iyi drene edilmiş su tutma kapasitesi yüksek sıcak toprakları ister.

– Hıyar 0.5-5°C arasında üşür ve -2°C de bitki donar.

Çimlenme için optimum 20-22°C sıcaklık gerekir. Hava sıcaklığı ve optimum olarak gündüz 21-25°C, gece 15-18°C olmalıdır. Işıklanma süresi ise 14 saattir.

ÜRETİME NE ZAMAN BAŞLAYALIM?

Yetiştirici, hıyar üretimine uygun bir çeşitle başlamalıdır. Seralarda hıyar yetiştiriciliğinde yıl boyu devam eden ekimler yapılmaktadır ve her yetiştirme dönemi için tavsiye edilen çeşitler farklıdır. Bununla beraber ekim ve dikimlerin yoğunlaştığı dönemler vardır. Bu dönemler şöyledir.

Yetiştirme Dönemi Tohum Ekim tarihi .

– Erken Sonbahar Ağustos

– Geç Sonbahar Eylül’ün ilk yarısı

– Tek Mahsul Ekim ayının ikinci yarısı

– Erken İlkbahar Aralık ayının ikinci yarısı

– Orta İlkbahar Ocak ve Şubat

– Geç İlkbahar Mart’tan itibaren Mayıs ortalarına kadar,

FİDE YETİŞTİRELİM

Başarılı yetiştiriciliğin en önemli şartlarından biride kaliteli fide yetiştirmektir. Kaliteli fide iyi bir fide harcı, iyi bir bakım ve fide yetiştirme ortamı ile temin edilir. Geleneksel olarak fide harcı iyi yanmış çiftlik gübresi toprak ve kum karışımından hazırlanır. Çiftlik gübresi en az üç ay önce temin edilmeli iyice yanmış olmalı ve bitkiye zararlı maddeleri ihtiva etmemelidir.

YA FİDE YADA DOĞRUDAN EKİM

Tohum ekimi ya doğrudan seraya yada torbalara yapılır. Eğer torbalara yapılacaksa önce torbalar harç ile doldurulur. tohum ekim harcı domates harcına çok benzer. Son yıllarda harç yerine torf kullanımı yaygınlaşmıştır.

Harç veya torf ile doldurulan torbanın ortasına bir adet tohum ekilir ve üzeri 1 cm harç ile örtülür. Ilk su verilir. Çimlenme ile birlikte ilk hakiki yaprakları oluşturan fidelerin torbaları bulunduğu yerde seyreltilerek yeterli havalanma sağlanır. Fide büyüme devresinde bitki koruma tedbirlerinin ihmal edilmemesi gerekir.

Eğer direkt seraya ekim yapılacaksa; uygun toprak hazırlığından sonra açılan çukurlara önce bir avuç harç veya torf konur ve üzerine tohum ekilir.

FİDE NASIL DİKİLİR?

Dikimden önce toprak tahlillerine dayalı olarak temel gübreleme yapılır. Dikim için hafif kumlu topraklarda sera düz olarak hazırlanır. Diğer topraklarda ise dikim sırtlara yapılmalıdır. Bu tatbikat büyümenin her safhasında görülen toprak hastalıklarına karşı önemli bir kültürel tedbirdir.

HASTALIKLARA DİKKAT

Hıyar diğer sebzeler içinde hastalıklara karşı en hassas olanıdır. Toprak hastalıkları problem ise tedbir alınması gerekir. Bu amaç için en pratik ve ucuz yol seraların solarizasyonu dediğimiz işlemdir.

FİDE 3-5 YAPRAKLI OLUNCA

Sonbahar ve tek mahsul dönemlerinde sera boş olduğu için fideler üç hakiki yapraklı olunca, ilkbaharda ise 4-5 yapraklı devrede seraya dikilir.

SIRALAR KUZEY-GÜNEY OLMALI

Dikim istikameti kuzey-güney yönünde olmalıdır. Dikim mesafeleri çift sıra dikim sisteminde çift sıralar arası 100 cm, sıra arası 50 cm, sıra, üzeri de tek mahsulde 50 cm, sonbahar ve ilkbahar dönemlerinde 45 cm dir.

ASKIYA ALALIM

Serada hıyar mutlaka askıya alınmalıdır. Böylece;

– Bütün bakım işleri kolaylaşır,

– Bitkiler arasında hava hareketi sağlanır,

– Hastalık ve zararlı kontrolü kolaylaşır,

– Verim ve kalite yükselir.

Bitki sıralarına paralel yerden 10-15 cm yüksekten ve 200 cm yüksekten 2 sıra tel çekilir.

Her bitki ayrı ayrı iki tel arasına çekilen ipe sardırılır.

BUDAMA NASIL?

Budama yine yaprak, sürgün, sülük ve erkek çiçek toplaması şeklinde yapılır.

TOZLANMAYA YARDIM

Yine bildiğimiz gibi tozlanma ve döllenmeye yardımcı olmak için 4 dekar seraya 5.000-10.000 arılık bir arı ailesi gereklidir.

Ancak partenokarp (çekirdeksiz) çeşitler için tozlanma ve döllenme gerekmediği için arı ailesine ihtiyaç yoktur.

VERİM

Meyvalar normal çeşit iriliğine gelince hasat edilir. Hasat gecikmemelidir. Verim çeşitlere göre değişmekle birlikte 10-20 ton/da arasındadır.

öRTÜALTI KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞE

Kavun bitkisi ılık, sıcak, güneşli bir hava istemektedir. Kavunlarda gündüz sıcaklığı 20-25°C, gece sıcaklığı 18°C dolaylarında olmalıdır.

EN İYİ TOPRAK

Derin, iyi havalanabilen, besin maddelerince zengin kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu toprakları tercih etmeliyiz. Soğuk ve ağır killi topraklarda yapraklar sararır, gövdeler çürür ve bitkiler ölürler, kavun tohumlarının iyi bir çimlenme gösterebilmesi için uygun ortam sıcaklığı 25-30°C dir. toprak sıcaklığı ise asgari 15°C olmalıdır.

YÜKSEK NİSBİ NEM İSTER

Serada kavunların yetiştirme devresinde nisbi nem bakımından istekleri, gece % 80 gündüz ise % 50-65 dolayındadır. Hiçbir zaman nisbi nemi % 40’ın altına düşürmemek gerekir.

GENELDE İLKBAHAR ÜRETİMİ YAPILIR

Kavun üretimi genel olarak ikinci mahsul yetiştiriciliği şeklinde yani ilkbahar sezonunda yapılır. İlkbahar sezonun da kavun yetiştirmede en uygun tohum ekimi zamanı 15 Aralık-7 Ocak tarihleri olarak tespit edilmiştir. Bu tarih serada bı3lunan 1. mahsül durumuna göre erkene veya ileriye alınabilir. Bildiğiniz gibi kavun gelişebilmesi için yüksek bir toprak sıcaklığı istediğinden erken ekim çok büyük avantaj sağlamamaktadır. Seraya dikim zamanıda yine 1. mahsule bağlı olarak 15 Ocak-15 Şubat arasında değişir.

FİDE NASIL YETİŞTİRİLİR?

– Fide yetiştirmesi hıyara çok benzemektedir.

Fide harcı yeteri kadar su-hava ve besin maddesini ihtiva etmelidir. Yine çiftlik gübresi, toprak ve kum karışımından hazırlanır veya torf kullanılır.

TORBALARA EKİM

Kavun tohumları daha önceden hazırlanmış olan plastik torbalara derine kaçmamak kaydıyla, yüzlek olarak ekilirler. Hafifçe sulanır ve üzeri polietilen örtüyle örtülür, çıkış başladıktan sonra bu örtü kaldırılır, eğer imkan var ise fidelikte yetiştirilen bu fide torbalarının üzerine alçak tünel tesis edilebilir, bu tesis hem gelişmeye yardımcı olur hem de dondan koruma için bir önlemdir.

Toprak yüzüne çıkan bitkilerin ihtiyaç durumuna göre sulama ve diğer gerekli bakım işlemleri yapılır.

SERAYA FİDE DİKİMİ

Kavun dikilecek sera bir önceki mahsul serayı terlettikten sonra dekara 6-8 ton çiftlik gübresi serilerek güzelce sürülür, eğer toprakta hastalık amilleri varsa gerekli ilaçlamâ yapılır, zira şu anda serada yetiştirilen mevcut kavun çeşitlerinin toprak hastalıklarına karşı mukavemeti yoktur.

TEMEL GÜBRELEME ŞART

1. sürümden sonra toprak analiz raporlârı esas olmak üzere taban gübrelemesi yapılır. Eğer ortalama bir değer vermek gerekirse dekara 10 kg azot, 20-25 kg fosfor, 20-25 kg potas sağlayacak şekilde gübre verilir, 2. sürüm yapılır, toprak tesviye edilir.

MASURA SIRTINA DİKİM YAPILIR

Sürülüp tesviye yapılan seraya 50x50x100 cm dikim sistemine göre masuralar hazırlanır. Hazırlanan masuralar üzerine 50 cm aralıklarla dikim çukurları açılır, açılan bu çukurlara ilaçlı suya batırılan fide, torbalarından çıkartılıp, yerine konur ve can suyu verilir.

SULAMA ÖNEMLİDİR

Kavunda dar ve geniş aralara verilen birinci sudan sonraki sulama önem arz eder. İkinci sulamayı yapabilmek için bitki mutlak su ihtiyacı belirtileri göstermediği taktirde meyvelerin yumurta büyüklüğüne kadar gelmesini beklemek gerekir. Bu sulamayı zamanında yapabildikten sonra daha sonraki sulamalar bitki ve toprak durumuda gözönünde bulundurularak 5-7 gün arasında değişir.

SULAMA SUYU ILE GÜBRE

Toprak hazırlığında da anlatıldığı gibi temel gübreye ilave olarak bitki gelişme durumu gözönünde bulundurularak 5 kg Azot’ta sulamalarla birlikte toprağa verilir. Eğer imkan varsa meyvelerin irileşmeğe başladığı dönemde çiftlik gübresi şerbet şeklinde bitkilere verilir.

ÇAPA YAPILIR

Birinci salamadan sonra toprak tava gelince dar ve geniş aralara düz bir çapa yapılır, birinci çapalamadan sonra yine toprak tav durumuna göre arıklama çapası yapılır. Bundan sonraki çapalama eğer mümkün olursa, bitki ipe alınıncaya kadar ot çapasıdır.

ASKIYA ALMAK GEREKIR

Kavunlarda ipe alınma hıyarlarda ki gibi olmakla beraber, bitkiler üzerinde, daha ağırca bulunacak meyvelerin yükünü çekecek kuvvette yine üstteki tele paralel istikamette ikinci bir tel veya ip yerden 5-10 cm yükseklikten çekilir. Bu iki tel birbirine askı ipi ile bağlanır.

Bitkiler uzadıkça bu bağlantı ipine sardırılır. Eğer bitkilerin aşağıya kayma tehlikesi söz konusu olursa o takdirde takriben her 25- 30 cm de bitki sıkıştırılmayacak tarzda bağlama ipine yine bağlanır.

BUDAMA NASIL?

Kavunda erkencilik ve kaliteli meyve sağlamak için budamaya gerek duyulmaktadır. Ülkemizde 2 adet budama metodu uygulanmaktadır.

1. Metod: Bitkilerin ana gövdesi üzerinde meydana gelen yan sürgünler 50 cm’ye kadar tamamen alınmakta, bundan sonra meydana gelen sürgünler 1 meyve 2 yaprak üzerinden tele kadar budanmakta telden sonra serbest bırakılmaktadır.

2. Metod: Bitkilerin 2 veya 4 gerçek yaprak üzerinden tepe sürgünü kesilmekte meydana gelen en kuvvetli yan sürgün ana gövde olarak geliştirilmekte ve bu gövdeden meydana gelen ikinci yan sürgünler 1 meyve 2 yaprak üzerinden tele kadar budanmakta, telden sonra serbest bırakılmaktadır.

TOZLANMA YARDIM İSTER

Kavunlar partenokarp meyve tutma özelliğine sahip değildir. Meyve tutumunun sağlanması için tozlanma ve döllenmeye gerek vardır. Tozlanmanın arılarla yapılması en emin bir yoldur, fakat bunun uygulamasının zor olacağı düşüncesiyle tozlamaya elle yardım etmekte fayda vardır. Döllemenin yeterli olmayışı meyvelerin şekil bakımından düzgün olmamasına neden olur.

Şekil 7. Serada kavun üretimi.

HASAT NE ZAMAN?

Kavunlarda hasat zamanı tesbitinde meyve kabuk rengi değişiminden yararlanılır. Ayrıca meyve ağırlığının artması, meyvanın dip kısmının yumuşaması ve aromatik bir kokunun oluşması önemli kriterlerdir.

Olgunlaşan meyveler makas veya bıçak ile 4-5 cm saplı olarak kesilir ve özel ambalajlarda pazarlanır.

VERİM

Bitki başına 4-6 adet meyve alınır. Ağırlık çeşit iriliğine göre farklı olmaktadır. Ama genelde sera çeşitlerinde ortalama meyve ağırlığı 1,5-2,5 kg arasında değişir.

ÖRTÜALTI KARPUZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

Karpuz bitkisi kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu, humuslu, besin maddelerince zengin, su tutma kabiliyeti iyi ve drenaj sorunu olmayan topraklarda iyi bir gelişme göstermektedir.

TURFANDA ÜRETİMİ NEREDE?

Turfanda olarak karpuz yetiştirilecek topraklarda taban suyu seviyesi 1-1,5 metreden daha aşağıda olmalıdır. Taban suyu seviyesinin yüksek olması, toprağın soğumasına, köklerin havasız kalarak boğulmasına, birçok mantari hastalığın ortaya çıkmasına neden olur. Turfanda karpuz yetiştiriciliğinde çabuk ısınabilen kumlu topraklar tercih edilmelidir. Üstüste aynı toprağa karpuz ekmekten kaçınılmalıdır.

İKLİM ISTEĞİ KAVUN GİBİ

Karpuz tohumlarının. iyi bir çimlenme gösterebilmesi için uygun ortam sıcaklığı 25-30°C dir. 25-30°C lik sıcaklıkta çimlendirilen tohumun plastik torbada veya direkt olarak toprakta gelişmesini devam ettirebilmesi içinde asgari 12°C lik toprak sıcaklığına ihtiyaç vardır. Serada karpuz yetiştiriciliğinde nisbi nem bakımından istekleri ise gece % 80, gündüz ise % 50-65 dolayındadır.

İLKBAHARDA ÜRETİLİR

Karpuz genel olarak ikinci mahsul yetiştiriciliği şeklinde yani ilkbahar sezonunda seraya sokulmaktadır. İlkbahar sezonunda karpuz yetiştirmede en uygun tohum ekim zamanı olarak 1-30 Aralık tarihleri tespit edilmiştir. Bu tarih serada bulunan 1. mahsülün durumuna göre erkene veya ileriye alınabilir. Bildiğimiz gibi karpuz gelişebilmesi için yüksek bir toprak sıcaklığı istediğinden dolayı çok erken ekim çok büyük avantaj sağlamamaktadır. Seraya dikim zamanıda yine 1 mahsule bağlı olarak 15 Ocak-15 Şubat arasında değişir.

FİDE ÜRETİMİ KAVUNA BENZER

Karpuz tohumları daha önceden hazırlanmış olan plastik torbalara derine kaçmamak kaydıyla yüzlek olarak ekilir, hafifçe sulanır ve üzeri polietilen örtüyle örtülür, çıkış başladıktan sonra bu örtü kaldırılır. Eğer imkan var ise fidelikte yetiştirilen bu fide torbalarının üzerine alçak tünel tesis edilebilir, bu tesis hem gelişmeye yardımcı olur, hem de dondan korunma için bir önlemdir.

FİDE DİKİMI NASIL?

Karpuz dikilecek sera bir önceki mahsul serâyı terk ettikten sonra dekara 6-8 ton çiftlik gübresi serilerek güzelce sürülür. Eğer toprakta hastalık amilleri varsa gerekli ilaçlama yapılır. Birinci sürümden sonra toprak analiz raporları esas alınarak taban gübrelemesi yapılır.

DİKİM MESAFESİ

Sürülüp, tesviyesi yapılan seraya 50x50x250 cm dikim sistemine göre masuralar hazırlanır. Hazırlanan masuralar üzerine dikim çukurları açılır. Bu çukurlara ilaçlı solüsyona batırılan fideler torbalardan çıkarılıp, yerine konur ve can suyu verilir.

SULAMA ZAMANI ÖNEMLİ

Dar ve geniş aralara verilen birinci sudan sonraki sulama önem arzeder. İkinci sulamayı yapabilmek için, bitki mutlak su ihtiyacı belirtileri göstermediği takdirde meyvelerin yaklaşık 400 gr ağırlığına kadar gelmesini beklemek gerekir. Bu sulamayı zamanında yaptıktan sonra daha sonraki sulamalar bitki ve toprak durumunda gözönünde bulundurularak yapılır.

SULAMA İLE GÜBRE VERİLİR

Bitki gelişme durumu gözönünde bulundurularak azotlu ve potaslı gübreler sulamalarla birlikte toprağa verilir.

İKİ ÇAPA

Çapaya en iyi reaksiyon gösteren bitkilerden birisi olduğu için en az iki kere çapalamaya ihtiyaç vardır. Birinci sulamadan sonra toprak tava gelince dar ve geniş aralara düz bir çapalama yapılır. Birinci çapalamadan sonra yine toprak tav durumuna göre arıklama çapalaması yapılır. Bundan sonraki çapalamalar, bitki kollarına ve köke zarar vermeyecek şekilde ot çapasıdır.

ASKIDA MI? YERDE Mİ?

Karpuz serada hem askıda hem .de yerde serbest olarak yetiştirilebilir. Askı için tüm bakım işlemleri kavun ile aynıdır. Ancak karpuz meyvelerinin iriliğinin daha fazla olması nedeniyle meyvelerin file torbalar ile desteklenmesi gerekir. Yerde yapılan üretimde de budama özenli yapılmalıdır. Hastalık ve zararlı mücadelesi başta olmak üzere diğer bakım işleri kavun ve hıyar ile aynıdır.

YETERLİ TOZLANMA İÇİN

Sera içinde arı bulundurulması tozlama için en emin yoldur. Eğer bunun uygulaması gerçekleştirilemiyorsa tozlamaya mutlaka elle yardım etmekte fayda vardır. Döllenmenin yeterli olmayışı meyvelerin şekil bakımından düzgün olmamasına neden olur.

Şekil 8. Serada yerde karpuz üretimi.

HASAT ZAMANI

Karpuzun hasadı oldukça güçtür, olgun olmadığını usta yetiştiriciler anlayabilir. Olgun karpuzlar;

– Elle vurulunca tok bir ses çıkarır.

– Meyvelerin kabuk yüzeyindeki mum tabakası azalır ve karpuz kabuğu parlak bir görünüm alır.

– Meyve sapının kolla birleştiği yerde bulunan yaprakçıklar kurur, meyve sapı incelir.

Diğer kriterleri birinci kitaptaki açıkta yapılan karpuz yetiştiriciliğinden inceleyebilirsiniz.

VERİM

En iyi bakım koşullarında sera karpuz üretiminde bitki başına en az 2-3 adet meyve alınır ve yine meyve ağırlığı çeşit özelliğine göre değişir.

ÖRTÜALTI KABAK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Kabak serin iklim bitkisidir. Yüksek sıcaklıklardan hoşlanmaz, düşük sıcaklıklarda sıhhatli büyür, fakat hafif donda dahi ölür.

EKONOMİK ÜRETİM ZAMANI

örtü altında Sonbahar, Tek mahsul ve erken ilkbahar dönemlerinde kabak yetiştiriciliği ekonomik olmaktadır.

TOHUMU NE ZAMAN EKELİM

Uygun ekim tarihleri Sonbahar döneminde Eylül ayı, tek mahsulde Ekim sonu, Kasım başı ve erken İlkbahar döneminde de Aralık ayı ortasıdır.

FİDE ÜRETİMI

Kabak fidelerinin yetiştirilmesi hıyarda olduğu gibidir. Ancak, Sonbahar döneminde aşırı ölçüde virüs zararı görüldüğünden virüs taşıyıcısı olan beyaz sineklerden korunmak için fidelerin tülbent (cibinlik bezi) altına alınması şarttır.

Tohumlar 15×15 cm boyutlarında harç dolu torbalara ekilir ve bolca sulanır. 20-25°C ortam sıcaklığında bir hafta içinde çimlenme tamamlanır. Fide gelişimi ve bakım işleri kavun ve karpuzda olduğu gibidir.

FİDE DİKİMİ

Dikim mesafeleri çift sıra dikim sisteminde çift sıralar arası 120- 130 cm, sıralar arası 70 cm, sıra üzeride 55 cm olmalıdır.

ASKI İSTER

Kabak, serada fazla yer kaplamaması için askıya ,alınır. Boylanan çeşitler iple, az boylanan çeşitle,r ise kargıyla veya iple askıya alınır,

BUDAMA YAPILMAZ

Bitki üzerinde döllenmediği için büyümeyen meyve çiçeklerinin muhakkak koparılması gerekir. Çünkü bunlar kabağın seralarda görülen en önemli hastalıkları olan Kurşuni küf (Botrytis) ve Beyaz küfün (Sclerotinia) gelişmesi için en uygun ortamlardır.

MEYVE TUTUMUNA YARDIMCI OLALIM

Kabakta erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde fakat ayrı ayrı yerlerdedir: Meyve tutumu için dişi çiçeklerin böcekler vasıtasıyla döllenmeleri gerekir. Bu yüzden böceklerin seraya girmesini önlemek ve gereksiz yere böcek ilaçları atmamak gerekir.

HASAT

Kabağın kış aylarında en geç üç günde bir, diğer dönemlerde ise iki günde bir hasat edilmesi gerekir. Hasatlar bıçakla yapılmalı ve özellikle çizilmemelerine itina edilmelidir.

Ayrıca havaların sıcak olduğu dönemlerde hasatlar sabah erken saatlerde yapılmalıdır. Sera içi ısındıktan sonra yapılacak hasatlar meyvenin muhafaza ömrünü çok kısaltır. Meyveler uygun kasalara çizilmeyecek şekilde düzgünce yerleştirilmelidir.

ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİNDE ENERJİ MUHAFAZA METODLARINDA GELİŞMELER

Türkiye’de enerji , seralarda ‘yetiştirilen ürünlerden elde edilen verim ve gelir dikkate alındığında oldukça pahalı olduğundan ülkemizde zorunlu olarak iklim şartlarına bağlı bir seracılık gelişmiştir. Günümüzde serada sebze yetiştiriciliğinin en önemli meselelerinden biri kış aylarındaki düşük toprak ve hava sıcaklıklarıdır. Sera bitkilerini sadece düşük sıcaklık zararlarından ve dondan korumak amacına yönelik bir ısıtma dahi, üreticilerimize oldukça büyük maddi külfet getirmektedir.

GÜNEŞ ENERJISINDEN YARARLANALIM

Antalya Seracılık Araştırma Enstitüsü’nde, güneş enerjisinden faydalanarak seraların ısıtılmasında çok basit sistemler geliştirilmiş ve pratiğe aktarılmıştır. Bu sistemlerle sağlanan birkaç derecelik sıcaklık artışları dahi, bitkilerde gelişmeyi, verimi, erkenciliği ve meyve kalitesini önemli ölçüde artırdığından tüm üreticilerimizin bu sistemleri seralarında uygulamaları hem kendileri ve hemde memleket ekonomisi açısından yararlı görülmektedir. Uygulaması oldukça basit olan söz konusu sistemler şunlardır.

– Malç uygulaması,

– Su şilteleri uygulaması

– Alçak plastik tünel uygulaması

– Polietilen perde uygulaması.

MALÇ NEDİR?

Ürünün kalitesi ve miktarını arttırmak ve erkenciliği sağlamak için toprak yüzeyinin organik veya inorganik maddelerle örtülerek kaplanmasına malçlama denir. Malç metaryali olarak çam pürü, bitki sapları, saman balyaları, kağıt, torf, çiftlik gübresi… gibi organik maddeler ile, değişik renkteki plastikler (polietilen), alüminyum levha ve folyeler, perlit … gibi inorganik maddeler kullanılır. Malç uygulamasının faydalı ve zararlı yönlerini inceleyelim.

MALÇLAMANIN FAYDALARI

– Toprak sıcaklığında 3-5°C lik artış yaparak bitkilerin kuvvetli büyümesini sağlar.

– Toprak yüzeyinden fazla buharlaşmayı önlediğinden sulama sayısını azaltır.

– Sera rutubetini düşürdüğünden bazı mantari ve bakteriyel hastalıkların yayılmasını engeller.

– Toprakta tuzlulaşmaya mani olur.

– Malç materyalinin renk koyuluğuna göre yabancı otların gelişimi engellenir.

– Malçlama, bitki türüne göre verimi ve erkenciliği arttırır. Verimde % 10-200 ürün artışı, 5-20 gün erkencilik sağlar.

örneğin: Domatesde 2-10 gün erkencilik ve % 10-50 verim artışı Biberde 12-18 gün erkencilik ve % 10-70 verim artışı Patlıcanda 15-20 gün erkencilik ve % 100 verim artışı Çilekte 5-10 gün erkencilik ve % 10-50 verim artışı sağlanmıştır.

MALÇLAMANIN OLUMSUZ ETKİSİ

– Malçlamanın olumsuz etkisi faydasının yanında yok denecek kadar azdır. Yinede malçlama sera rutubetini düşürdüğünden buna bağlı olarak külleme ve kırmızı örümceğin yayılmasını kolaylaştırır.

– Meyve tutması için döllenmenin gerekli olduğu çeşitlerde döllenmeye mani olur. Onun için malçlanmış seranın açık ve güneşli günlerde rutubetlendirilmesi gerekmektedir.

– Ayrıca malçlama yapılan seralarda bitki kökleri yüzeysel geliştiği için köklerin toprağa bağlantısı zayıf olur. Bu nedenle bitkiler mutlaka ip ile desteklenmelidir.

MALÇ UYGULAMASI NASIL YAPILIR?

Plastik malç uygulamasında: toprak tavında iken dikim yerleri hazırlanır ve hemen plastik toprak üzerine serilir. Fide dikilecek veya tohum ekilecek yerler x ve + şeklinde kesilerek ekim-dikim yapılır. Plastik mutlaka yanlardan toprağa tutturulmalıdır. 0.01-0.02 mm kalınlıkta dekara 18-20 kg plastik yeterli olmaktadır.

şekil 9. Serada plastik malç uygulaması.

ORGANİK MALÇ

Organik malçlar ise sıra aralarına serilerek uygulanır. Böylece hem üzerinde yürünen toprağın sertleşmesi önlenir hemde organik materyalin fermantasyonu ile ortamda C02 gazının artışı sağlanır.

SU ŞİLTESİ UYGULAMASI

Isıtmasız seralarda güneş enerjisinden yararlanmak amacıyla kullanılır. Bitki sıralarının arasınâ yerleştirilen su şiltelerinin sera içi minimum sıcaklığını ve 10 cm toprak sıcaklığını belirli oranda artırdığı saptanmıştır. Bu sıcaklık farkının kış aylarındaki don zararını azalttığı da gözlenmiştir.

SİSTEMİN ESASI ŞUDUR

Su ile doldurulan şiltelerin gündüzleri seraya ulaşan enerjiyi suyun ısınması nedeniyle gece boyunca dışarı yayması ve sera içi sıcaklığın minimuma düşmesini engellemesidir. Su şiltelerinin sera içi minimum sıcaklığını 1-4°C artırdığı saptanmıştır.

Şilte malzemesi olarak polietilen veya PVC kullanılır. 25-30 cm çapında ve 0.20-0.25 mm kalınlığındaki polietilen şiltelere su doldurulur ve bitki aralarına yerleştirilir.

ALÇAK PLASTIK TÜNEL UYGULAMASI

Sera içine yetiştirme yerlerine tohum ekimi veya fide dikiminden sonra alçak plastik tünel uygulaması yapılır. Fide yerleştirildiğinde öğrendiğimiz alçak plastik tünel uygulaması aynen yapılır. Yerden yükseklik 60-70 cm olur. Bu şekilde sera içinde ikinci bir sera oluşturulur ve geceleri oluşan düşük sıcaklıklardan bitkilerin zarar görmesi engellenir.

POLIETILEN ISI PERDESI UYGULAMASI

Seralarda geceleri meydana gelen ısı kaybını azaltmak amacıyla ısı perdesi kullanımı oldukça yaygındır. Isı perdesi olarak kullanılan örtü materyaline göre geceleri % 40-60 oranında enerji tasarrufu sağlamak mümkündür.

OLUMSUZ YÖNLERİNİ YOK ETMELİYİZ

Ancak ısı perdelerinin ışık geçirgenliğini azaltması ve sera içi nisbi nemini yükseltmesi olumsuz yönüdür. Bu olumsuzluğu ortadan kaldırmak amacıyla son yıllarda çeşitli örtü materyalleri denenmektedir.

Isı perdesi

– ışığı engellememeli

– ince olmalı

– esnek ve dayanıklı olmalı

– ekonomik olmalıdır

Isı perdeleri seranın içine ikinci bir kat olarak monte edilir. Sera tavanı ve yanlarına ikinci bir sera şeklinde uygulanır.

DON TEHLİKESİNDEN KORUNMAK İÇİN YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİ KULLANILABİLİNİR

Şanslı bir iklim kuşağında bulunan ülkemizde sera alanlarının çok yaygın bulunduğu Akdeniz sahil şeridinde oluşan donlar hem ufak boyutlu ve hemde kısa sürelidir.

GELENEKSEL SISTEMLERE SON

Seraların dondan korunması için kullanılan sistemlerin hemen hemen tümü mazot veya odun sobalarıdır. Bu geleneksel dondan korunma sistemlerinin seralarda dondan korunma için kesin bir alternatif olmadığını çiftçilerimiz bugüne kadarki tecrübeleri neticesi öğrenmişlerdir.

ISITMA MALİYETİ YÜKSEKTİR

Ayrıca, seralarda yapılan yetiştiriciliğin ısıtma maliyetinin oldukça yüksek olması son yıllarda çiftçilerimizi bir ümit arayışı içinde yepyeni bir dondan korunma sistemi olan yağmurlama sistemine yöneltmiştir.

BÜYÜK TASARRUF SAĞLAR

– Petrolün dövizle alındığı, ormanlarımızın gittikçe azaldığı ülkemizde; geleneksel dondan korunma sistemlerinin yerine yağmurlama sisteminin kullanılması suretiyle yapılabilecek olan tasarruf çok büyük boyutlardadır.

– örtüaltı yetiştiriciliğinde yağmurlama sistemiyle dondan korunma gerek işçilikten tasarruf, gerekse sera içi havasının kirletilmemesi ve sera içi kullanım alanının artması açısından büyük faydalar sağlamaktadır.

TESİSİN PROJELENDİRİLMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

– Mümkünse kuyu suyu kullanılmalıdır.

– Rüzgar donlarının vuku bulabileceği yerlerde hakim yönündeki seraların başlarına birer yağmurlama başlığı ilave edilmelidir.

– Belirli bir alanın sulanması için yeterli olan bir yağmurlama sisteminin; aynı alanın dondan korunması için yeterli olmayacağı unutulmamalıdır.

UYGUN YAĞMURLAMA BAŞLIĞI

– 3-4.5 atmosferlik işletme basıncında çalışabilen yağmurlama başlıkları tercih edilmelidir.

– Dondan korunma amacıyla kullanılan yağmurlama başlıklarının bir devrini 20 saniyeden daha kısa sürede tamamlaması gerektiği unutulmamalıdır.

– Soğuğun şiddeti ve süresine bağlı olarak yağmurlama başlığının işletme basıncı ve memesi ayarlanmalıdır.

– Kullanılan yağmurlama sistemi seranın her tarafını etkisi altına alıp, ıslatabilmelidir.

– Yüksek tünellerde plastik seraların örtü plastiğini sezon başında gergin olarak çekmeye özen göstermelidir.

BUZLANMAYA DİKKAT

– özellikle yüksek plastik tünellerle plastik seralarda dış ortam sıcaklığı +2°C ye düştüğünde sistem çalıştırılmalı ve don tehlikesi tamamen geçinceye kadar devam etmelidir.

– Çok zayıf konstrüksiyonlu seralarda bu sistem kullanılmamalı; eğer kullanılıyorsa mini yağmurlayıcılardan sakınılmalıdır. Zayıf konstrüksiyonlu seralarda 6-8 cm den daha kalın buz teşekkülüne imkan verilmemeli, buz kalınlığı artıyorsa yağmurlamaya bir müddet ara verilmelidir.