Doğal çiçek soğanları adı ile tanınan bitkilerin bilim dilindeki ismi “geofit”tir. Geofit, soğan, yumru ve rizom gibi özelleşmiş toprak altı organlarında gıda maddesi depo eden otsu bitkilere verilen isimdir.

Ülkemiz, Asya ve Avrupa kıtaları arasında köprü konumundan dolayı bitki türü açısından oldukça zengindir. 9500 civarında bitki türü arasında yer alan geofitler, yüzyılı aşkın bir süreden beri yurt dışına ihraç edilmekte ve bu talep giderek artmaktadır. Talebi doğuran sebepler şunlardır:

• Doğal soğanlı, yumrulu ve rizomlu bitkiler yeni çeşitlerin elde edilmesi, hastalıklara dayanıklılığı artırma gibi konularda ıslah materyali olarak kullanılmaktadır.

• Bu bitkiler genellikle geç sonbahardan ilkbahara kadar kış aylarında ayları boyunca çiçeklenirler. Bu durum, kışın sınırlı olan çiçek çeşitliliğinin artmasını sağlamaktadır. Aynı zamanda baharın yaklaşmakta olduğunun müjdesini de vermektedir.

• Geofitlerin bazılarının tıbbi bitki olma özellikleri bulunmaktadır.

Türkiye’den ihracatı yapılan türlerin sayısı yaklaşık 20 olup bunların en önemlileri;

Galanthus elwesii (Toros kardeleni)

Galanthus woronowii (karadeniz kardeleni)

Eranthis hymalis (Sarı kar çiçeği)

Anemane blanda (Yoğurt çiçeği)

Leacojum aestivum (Göl soğanı)

Cyclamen hederifolium

Cyclamen coum

Cyclamen cilicium’dur.

Doğal çiçek soğanları ihracatından yılda ortalama 2-2.5 milyon dolarlık gelir elde edilmektedir.

Ülkemizde dört firma aracılığı ile ihraç edilen doğal çiçek soğanlarının doğadan söküm işlemi yöre köylüleri tarafından yapılmakta, sökülen soğanlar sırasıyla köy toplayıcıları, mahalli toplayıcılar ve bölge temsilcilerine geldikten sonra ön depoda gerekli temizlik ,yıkama ve kurutma işlemleri yapılarak çeşit ve menşei kayıtları tutulduktan sonra ihracatı firmaya kontenjanları karşılığında teslim edilmektedir. Firmalar aldıkları soğanları kendi ana depolarına getirip, gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra ihraç etmektedirler.

İhracatı yapılan bazı doğal çiçek soğanları

Doğal çiçek soğanları, hızlı şehirleşme ve sanayileşmenin yanı sıra bazı yıllarda yapılan aşırı sökümler nedeniyle azalmış ve hatta Galanthus, Cyclamen ve Sternbergia cinsleri nesilleri tehlike altındaki bitkiler grubuna girmişlerdir. Bu durumu önlemek amacıyla Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından 1989 yılında doğal çiçek soğanlarının sökümü, üretimi ve ihracatı konularında bir yönetmelik çıkarılmıştır. Yönetmelik 1991 ve 1995 yıllarında yeniden düzenlenmiştir. Bu yönetmelikle birçok doğal çiçek soğanının ihracatı yasaklanmıştır. İhracatına izin verilenlere de doğadan toplama ve üretim kontenjanları getirilmiş ve ihraç edilecek soğan büyüklükleri belirlenmiştir. Yönetmeliğe göre ihracatı yapılan doğal çiçekler 3 ana başlık altında değerlendirilmektedir. Bunlar;

• İhracatı üretimden serbest olan doğal çiçek soğanları

• İhracatı kontenjanla veya başka herhangi bir kayıtla sınırlandırılan doğal çiçek soğanları

• Doğadan toplanarak ihracatı yasak olan doğal çiçek soğanları

Doğal çiçek soğanlarının tahribatını önleme ve konu hakkında geniş halk kitlelerini aydınlatma amacıyla yapmamız gereken şunlardır.

• Sökücüler ve toplayıcılar konunun önemi hakkında bilgilendirilmelidir.

• Doğadan toplama yerine üretme çalışmalarına hız verilmelidir.

• Doğadan sökümlerde münavebe uygulanmalıdır.

• Sökümlerde elek altı materyalin (satış boyunun altındaki küçük soğanlar) sökülen soğan içindeki oranın sayı olarak 5-10’u aşmamasına dikkat edilmelidir.

• Söküm tarihinin bitkilerin tohumlarının olgunlaşıp döküldükten sonra olmasına dikkat edilmelidir.

• Üretim konusundaki bilimsel çalışmalar artırılmalıdır.

• Doğal çiçek soğanlarının tarım arazilerinde üretilmeleri konusunda çiftçilere destek verilmelidir.

• Üretimi yapılabilen geofitlerin doğadan sökülmeleri tamamen yasaklanmıştır.